Blog

AFDELING A: LEESBEGRIP VRAAG 1: Lees TEKS A asook TEKS B en…

AFDELING A: LEESBEGRIP VRAAG 1: Lees TEKS A asook TEKS B en beantwoord die vrae wat daarop volg. TEKS A Kliek regs op die onderstaande knoppie om TEKS A, die tydskrifartikel, in ‘n nuwe “TAB” oop te maak:   Pasop! Jou kind kán verslaaf raak!   1 Toe Carli*, ‘n Johannesburgse ouditeur, se 11-jarige seun die oggend uit sy kamer gestap kom met skoolklere wat lyk asof dit ‘n week in die wasgoedmandjie gelê het, het sy met hom geraas omdat hy nie sy klere van die vloer af optel nie. ‘n Paar dae later verklaar hy hy gaan nie meer ontbyt eet nie en weer was daar ‘n stryery. En toe hy die volgende oggend nie by die ontbyttafel opdaag nie, betrap sy hom voor sy rekenaar, verdiep in ‘n oorlogspeletjie. 2 “Dit kom toe uit dat hy die aand in sy skoolklere gaan slaap het sodat hy die volgende oggend meer tyd vir sy speletjie sou hê. Toe dit nie werk nie, wou hy ontbyt uitsny sodat hy soggens ‘n paar minute kan speel.” 3 Hein Hofmeyr van die Akeso-kliniek in Nelspruit, ‘n kliniese sielkundige met ‘n spesiale belangstelling in speletjieverslawing, sê hy sien al hoe meer jongmense wat met die probleem sukkel – meestal seuns, maar meisies ook.  4 “Dis meestal tieners en jong volwassenes wat daarmee gediagnoseer word. Dié ouderdomsgroepe het minder verantwoordelikhede en dus meer tyd vir speletjies, hul portuurgroep speel meer en hulle is van kleins af daaraan blootgestel.” 5 Dit beteken nie rekenaarspeletjies is op sigself gevaarlik nie, benadruk hy, maar ‘n persentasie van mense speel te veel – ten koste van baie ander aspekte van hul lewe. Eers wanneer die gedrag vir omtrent ses maande aanhou, word dit as ‘n verslawing gediagnoseer. Die kind wat vir drie weke tydens skoolvakansies speel en ophou wanneer die kwartaal afskop, moet dus nie dadelik psigiater toe nie. 6 By kinders word ‘n diagnose juis volgens ouers se waarnemings gemaak, soos Carli s’n. “Omdat dit ‘n gedragsverslawing is, is die diagnose nie eenvoudig nie,” sê Hein. “Dit hang af van die mate waarin dit ‘n negatiewe invloed op die kind se lewe het.” 7 Verslawing word gediagnoseer wanneer iemand hul speletjiesgedrag moeilik beheer en as dit ‘n groter prioriteit is as enigiets anders in hul lewe – hetsy gesinslewe, sosiale lewe, opvoeding of werk, en selfs persoonlike higiëne. 8 “Kinders wat verslaaf is, kan gewoonlik oor byna niks anders praat nie, “ sê Hein. “Hulle isoleer hulself en sit heeldag alleen en speel, stel nie meer belang in aktiwiteite wat hulle voorheen geniet het nie, is moeg en sukkel om te konsentreer. Hul punte word swakker en hul vergeet om te bad en tande te borsel. Hulle neig meer na depressie, aggressie, rusteloosheid of geïrriteerdheid – veral as hulle nie kan speel nie. En hulle jok oor hoeveel hulle speel. Sommige verloor selfs hulle houvas op die werklikheid en begin glo enigiets is in die regte lewe moontlik, nes in die speletjie.”    9 Speletjies het wel ook voordele. So, moenie die kind met die badwater uitgooi nie. Verskeie studies in die verlede het al gewys  rekenaarspeletjies kan onder meer jou probleemoplossingsvermoë, periferale visie, ruimtelike bewustheid, besluitnemingsvermoë en emosionele regulering (die vermoë om jou emosies te beheer sodat op ‘n taak gefokus kan word) verbeter. Die voordele van speletjies hang af van die soort speletjie – skietspeletjies verbeter nie noodwendig probleemoplossingsvermoë soos strategie-speletjies nie. 10 Lizl Miller, ‘n kliniese sielkundige van Pretoria, sê ook tegnologie is nie die probleem nie. “Kinders word van kleins af groot met slimfone, tablette en rekenaars, en nie almal raak verslaaf nie.” 11 Maar dis nooit te laat nie, sê Hein. “As jou kind probleemgedrag toon, stel duideliker reëls. As dit nie werk nie, kry professionele hulp. Moenie wag tot die kind die jaar druip voor jy optree nie, maar selfs dán is daar steeds hulp.”                                                     [Bron: Sarie, Oktober 2018] TEKS B Kliek regs op die onderstaande knoppie om TEKS B, die spotprent, in ‘n nuwe “TAB” oop te maak: